EN
PHÁ DIÊU PHÚ
(Bài phú Lò gạch nát)
(Bài phú Lò gạch nát)
Tác giả: Lã Mông Chính
Quách Ngọc Bội dịch
Quách Ngọc Bội dịch
Ở Trời có gió thổi mây trôi, vốn khó lường,
Nơi Người có họa phúc sớm chiều cũng vậy.
Con rết dù trăm chân, đi không nhanh bằng rắn,
Gà trống có đôi cánh, mà bay chẳng hơn ngan.
Sức ngựa khá đi ngàn dặm, không người khiển chẳng thể tự đến,
Chí người dù có ngút trời, không gặp vận cũng chẳng thể hanh thông.
Nơi Người có họa phúc sớm chiều cũng vậy.
Con rết dù trăm chân, đi không nhanh bằng rắn,
Gà trống có đôi cánh, mà bay chẳng hơn ngan.
Sức ngựa khá đi ngàn dặm, không người khiển chẳng thể tự đến,
Chí người dù có ngút trời, không gặp vận cũng chẳng thể hanh thông.
Từng nghe:
Người ta sống ở trên đời,
Giàu sang đừng phóng túng,
Nghèo hèn chớ nhụt lòng.
Văn chương cái thế, Khổng Tử cũng có lúc khốn cùng ở nước Trần,
Võ lược siêu quần, Khương Tử Nha từng ngồi câu nơi sông Vị.
Nhan Hồi chết yểu, mà đâu phải là kẻ ác chi,
Đạo Chích trường thọ, vốn lại chẳng lương thiện gì.
Vua Nghiêu thánh minh, mà sinh con bất tài,
Cổ Tẩu gian tham, lại có con hiếu hạnh.
Trương Lương vốn bình dân áo vải,
Tiêu Hà từng làm thư lại đó thôi.
Yến Anh thân chẳng đầy năm thước, vậy mà làm Tể Tướng nước Tề,
Khổng Minh ở lều tranh nằm ngủ, có thể làm Thừa Tướng Thục Hán.
Hạng Vũ dù hùng mạnh, chẳng tránh được tự tử ở sông Ô,
Lưu Bang dẫu yếu thế, lại có được giang sơn vạn dặm.
Lý Quảng có thần uy bắn hổ, tới già vẫn chẳng tước chi,
Phùng Đường có tài cưỡi rồng, cả đời cũng không gặp cơ hội.
Hàn Tín lúc chưa gặp thời, cơm chẳng đủ ngày ba bữa,
Lúc vận đến, thắt lưng đeo ngọc ấn ba thước. Khi thời suy, lại phải chết dưới tay của bà Lã Hậu.
Có kẻ trước nghèo, mà sau được giàu sang,
Có người tuổi xanh yếu ớt, về già lại khỏe mạnh.
Lại có người đầy bụng văn chương, mà đi thi đến bạc đầu chẳng đỗ,
Cũng có kẻ tài mọn học nông, thế mà thiếu niên đã đậu đại khoa.
Mỹ nữ cung nga, vận thoái cũng thành ra kỹ thiếp,
Giang hồ kỹ nữ, thời đến lại được làm vợ đại quan.
Gái đẹp tuổi xuân, khối cô vớ phải chồng ngốc nghếch,
Trai tài tuấn tú, đầy anh lại lấy vợ xấu thô.
Giao long chưa đến hội, đành... ẩn dưới nước cùng đám rùa cá,
Quân tử lúc lỡ thời, thôi... chắp tay trước bọn tiểu nhân mà chịu lép vế.
Áo quần dẫu rách, cũng phải giữ dung mạo lễ nghi,
Ngoài mặt dù buồn lo, trong lòng phải suy lường rạch rõi.
Thời vận chưa đến, nên an bần giữ phận,
Tâm mà kiên quyết, chắc chắn có lúc thành công.
Người quân tử lúc đầu dẫu nghèo, vẫn có cái cốt cách tự nhiên ban tặng,
Bọn tiểu nhân khi giàu sổi, chẳng thể thoát cái dáng vóc co ro.
Trời chẳng được thời, Nhật Nguyệt cũng tối tăm,
Đất chẳng được thời, cỏ cây không phát triển,
Nước chẳng được thời, sóng gió dấy lên,
Người chẳng được thời, vận may chẳng đến.
Phúc lộc tài danh, vốn trời xanh định sẵn theo mệnh lý,
Giàu sang phú quý, ai mà chẳng ham,
Những người nào thiếu căn cơ ở sinh thần bát tự, há có thể làm khanh tướng được chăng.
Xưa ta ở Lạc Dương,
Ban ngày đi xin cơm chay, đêm về ngủ trong lò gạch nát.
Áo quần chẳng kín tấm thân, cơm ăn không no cái dạ.
Người trên thì xa lánh, kẻ dưới cũng khinh khi.
Quãng đời ta hèn, ngoài ta ra chẳng ai mọn hơn vậy.
Nay ta tại triều cương,
Chức đến cực phẩm, tước tại Tam Công
Thân dù dưới một người mà lại trên ngàn vạn kẻ.
Giữ quyền trượng có thể đánh lũ tham quan,
Quản thanh kiếm có thể chém phường ô lại.
Áo gấm ngàn rương, đồ ăn quý trăm món.
Ra ngoài có vệ sĩ cầm roi dẹp đường,
Áo gấm ngàn rương, đồ ăn quý trăm món.
Ra ngoài có vệ sĩ cầm roi dẹp đường,
Về nhà có giai nhân cung phụng.
Người trên lại yêu mến, kẻ dưới cũng tung hô.
Quãng đời ta sang, ngoài ta thì ai có thể được hơn nữa.
Đó chính là... Thời vậy! Vận vậy! Mệnh vậy!
Người trên lại yêu mến, kẻ dưới cũng tung hô.
Quãng đời ta sang, ngoài ta thì ai có thể được hơn nữa.
Đó chính là... Thời vậy! Vận vậy! Mệnh vậy!
Than ôi!
Người ta sống ở trên đời,
Lúc phú quý, xài hoài chẳng hết,
Khi nghèo hèn, có mơ cũng được đâu.
Thuận theo sự tuần hoàn của Trời Đất,
Xoay vần lại tới mối ban sơ.
- *** -
Nguyên văn (phiên âm Hán-Việt)
Phá Diêu phú
Thiên hữu bất trắc phong vân,
Nhân hữu đán tịch họa phúc.
Ngô công bách túc, hành bất cập xà;
Hùng kê lưỡng dực, phi bất quá áp.
Mã hữu thiên lý chi trình, vô kỵ bất năng tự vãng;
Nhân hữu trùng thiên chi chí, phi vận bất năng tự thông.
Thiên hữu bất trắc phong vân,
Nhân hữu đán tịch họa phúc.
Ngô công bách túc, hành bất cập xà;
Hùng kê lưỡng dực, phi bất quá áp.
Mã hữu thiên lý chi trình, vô kỵ bất năng tự vãng;
Nhân hữu trùng thiên chi chí, phi vận bất năng tự thông.
Cái văn:
Nhân sinh tại thế,
Phú quý bất năng dâm,
Bần tiện bất năng di.
Văn chương cái thế, Khổng Tử khốn ách vu Trần bang;
Vũ lược siêu quần, Thái Công điếu vu Vị thủy.
Nhan Uyên mệnh đoản, thù phi hung ác chi đồ;
Đạo Chích niên trường, khởi thị thiện lương chi bối.
Nghiêu Đế minh thánh, khước sinh bất tiếu chi nhi;
Cổ Tẩu ngu ngoan, phản sinh đại hiếu chi tử.
Nhân sinh tại thế,
Phú quý bất năng dâm,
Bần tiện bất năng di.
Văn chương cái thế, Khổng Tử khốn ách vu Trần bang;
Vũ lược siêu quần, Thái Công điếu vu Vị thủy.
Nhan Uyên mệnh đoản, thù phi hung ác chi đồ;
Đạo Chích niên trường, khởi thị thiện lương chi bối.
Nghiêu Đế minh thánh, khước sinh bất tiếu chi nhi;
Cổ Tẩu ngu ngoan, phản sinh đại hiếu chi tử.
Trương Lương nguyên thị bố y,
Tiêu Hà xưng vị huyện lại.
Yến Tử thân vô ngũ xích, phong vi Tề quốc tể tướng;
Khổng Minh cư ngọa thảo lư, năng tác Thục Hán quân sư.
Sở vương tuy hùng, nan miễn Ô giang tự vẫn;
Hán vương tuy nhược, cánh hữu vạn lý giang sơn.
Lý Quảng hữu xạ hổ chi uy, đáo lão vô phong;
Phùng Đường hữu thừa long chi tài, nhất sinh bất ngộ.
Hàn Tín vị ngộ chi thì, vô nhất nhật tam xan,
Cập chí vận hành, yêu huyền tam xích ngọc ấn,
Nhất đán thì suy, tử vu âm nhân chi thủ.
Tiêu Hà xưng vị huyện lại.
Yến Tử thân vô ngũ xích, phong vi Tề quốc tể tướng;
Khổng Minh cư ngọa thảo lư, năng tác Thục Hán quân sư.
Sở vương tuy hùng, nan miễn Ô giang tự vẫn;
Hán vương tuy nhược, cánh hữu vạn lý giang sơn.
Lý Quảng hữu xạ hổ chi uy, đáo lão vô phong;
Phùng Đường hữu thừa long chi tài, nhất sinh bất ngộ.
Hàn Tín vị ngộ chi thì, vô nhất nhật tam xan,
Cập chí vận hành, yêu huyền tam xích ngọc ấn,
Nhất đán thì suy, tử vu âm nhân chi thủ.
Hữu tiên bần nhi hậu phú,
Hữu lão tráng nhi thiểu suy.
Mãn phúc văn chương, bạch phát cánh nhiên bất trung;
Tài sơ học thiển, thiếu niên cập đệ đăng khoa.
Thâm viện cung nga, vận thối phản vi kỹ thiếp;
Phong lưu kỹ nữ, thì lai phối tác phu nhân.
Thanh xuân mỹ nữ, khước chiêu ngu xuẩn chi phu;
Tuấn tú lang quân, phản phối thô xú chi phụ.
Hữu lão tráng nhi thiểu suy.
Mãn phúc văn chương, bạch phát cánh nhiên bất trung;
Tài sơ học thiển, thiếu niên cập đệ đăng khoa.
Thâm viện cung nga, vận thối phản vi kỹ thiếp;
Phong lưu kỹ nữ, thì lai phối tác phu nhân.
Thanh xuân mỹ nữ, khước chiêu ngu xuẩn chi phu;
Tuấn tú lang quân, phản phối thô xú chi phụ.
Giao long vị ngộ, tiềm thủy vu ngư miết chi gian;
Quân tử thất thì, củng thủ vu tiểu nhân chi hạ.
Y phục tuy phá, thường tồn nghi lễ chi dung;
Diện đái ưu sầu, mỗi bão hoài an chi lượng.
Thì t*o bất ngộ, chích nghi an bần thủ phân;
Tâm nhược bất khi, tất nhiên dương mi thổ khí.
Sơ bần quân tử, thiên nhiên cốt cách sinh thành;
Sạ phú tiểu nhân, bất thoát bần hàn cơ thể.
Quân tử thất thì, củng thủ vu tiểu nhân chi hạ.
Y phục tuy phá, thường tồn nghi lễ chi dung;
Diện đái ưu sầu, mỗi bão hoài an chi lượng.
Thì t*o bất ngộ, chích nghi an bần thủ phân;
Tâm nhược bất khi, tất nhiên dương mi thổ khí.
Sơ bần quân tử, thiên nhiên cốt cách sinh thành;
Sạ phú tiểu nhân, bất thoát bần hàn cơ thể.
Thiên bất đắc thì, nhật nguyệt vô quang;
Địa bất đắc thì, thảo mộc bất sinh;
Thủy bất đắc thì, phong lãng bất bình;
Nhân bất đắc thì, lợi vận bất thông.
Chú phúc chú lộc, mệnh lý dĩ an bài định,
Phú quý thùy bất dục,
Nhân nhược bất y căn cơ bát tự, khởi năng vi khanh vi tướng.
Địa bất đắc thì, thảo mộc bất sinh;
Thủy bất đắc thì, phong lãng bất bình;
Nhân bất đắc thì, lợi vận bất thông.
Chú phúc chú lộc, mệnh lý dĩ an bài định,
Phú quý thùy bất dục,
Nhân nhược bất y căn cơ bát tự, khởi năng vi khanh vi tướng.
Ngô tích ngụ cư Lạc Dương,
Triêu cầu tăng xan, mộ túc phá diêu,
Tư y bất khả già kỳ thể, tư thực bất khả tế kỳ cơ,
Thượng nhân tăng, hạ nhân yếm,
Nhân đạo ngã tiện, phi ngã bất khí dã.
Kim cư triều đường,
Quan chí cực phẩm, vị trí tam công,
Thân tuy cúc cung vu nhất nhân chi hạ, nhi liệt chức vu thiên vạn nhân chi thượng,
Hữu thát bách liêu chi trượng, hữu trảm bỉ lận chi kiếm,
Tư y nhi hữu la cẩm thiên sương, tư thực nhi hữu trân tu bách vị,
Xuất tắc tráng sĩ chấp tiên, nhập tắc giai nhân phủng thương,
Thượng nhân sủng, hạ nhân ủng,
Nhân đạo ngã quý, phi ngã chi năng dã.
Triêu cầu tăng xan, mộ túc phá diêu,
Tư y bất khả già kỳ thể, tư thực bất khả tế kỳ cơ,
Thượng nhân tăng, hạ nhân yếm,
Nhân đạo ngã tiện, phi ngã bất khí dã.
Kim cư triều đường,
Quan chí cực phẩm, vị trí tam công,
Thân tuy cúc cung vu nhất nhân chi hạ, nhi liệt chức vu thiên vạn nhân chi thượng,
Hữu thát bách liêu chi trượng, hữu trảm bỉ lận chi kiếm,
Tư y nhi hữu la cẩm thiên sương, tư thực nhi hữu trân tu bách vị,
Xuất tắc tráng sĩ chấp tiên, nhập tắc giai nhân phủng thương,
Thượng nhân sủng, hạ nhân ủng,
Nhân đạo ngã quý, phi ngã chi năng dã.
Thử nãi Thì dã! Vận dã! Mệnh dã!
Ta hô!
Nhân sinh tại thế,
Phú quý bất khả tận dụng,
Bần tiện bất khả tự khi,
Thính do thiên địa tuần hoàn,
Chu nhi phục thủy yên.
Ta hô!
Nhân sinh tại thế,
Phú quý bất khả tận dụng,
Bần tiện bất khả tự khi,
Thính do thiên địa tuần hoàn,
Chu nhi phục thủy yên.
- *** -
Lữ Mông Chính sinh ngày 15-11 DL năm 960, giờ Dần. Ngày âl là 24-10 Giáp Thân, giờ Dần.
Bát tự: Canh Thân-Đinh Hợi-Canh Dần-Mậu Dần
Lữ Mông Chính, quê Lạc Dương-Hà Nam thời nhà Tống, tự là Thánh Công.Hồi nhỏ nghèo rớt mùng tơi đến mức từng đi ăn xin.Năm 18 tuổi (Đinh Sửu) thi đậu Trạng Nguyên. Sau này làm quan tới Trung thư Thị lang kiêm Hộ bộ Thượng thư, Bình chương sự v.v...Tính tình khoan hậu giản dị, được nhiều người trọng vọng, luôn dùng chính đạo để xử thế, dám nói dám làm.
Từ năm 31 tuổi Canh Dần - 44 tuổi Quý Mão, từng 3 lần nhập triều làm Tể tướng.Về già cáo lão về quê quy ẩn.
LMC có 7 người con trai đều giỏi và thành đạt làm quan lớn. Cả nhà họ Lữ từng chấp chính 7 triều, cả nhà phú quý là điều vô cùng hiếm xưa nay.
Bát tự: Canh Thân-Đinh Hợi-Canh Dần-Mậu Dần
Lữ Mông Chính, quê Lạc Dương-Hà Nam thời nhà Tống, tự là Thánh Công.Hồi nhỏ nghèo rớt mùng tơi đến mức từng đi ăn xin.Năm 18 tuổi (Đinh Sửu) thi đậu Trạng Nguyên. Sau này làm quan tới Trung thư Thị lang kiêm Hộ bộ Thượng thư, Bình chương sự v.v...Tính tình khoan hậu giản dị, được nhiều người trọng vọng, luôn dùng chính đạo để xử thế, dám nói dám làm.
Từ năm 31 tuổi Canh Dần - 44 tuổi Quý Mão, từng 3 lần nhập triều làm Tể tướng.Về già cáo lão về quê quy ẩn.
LMC có 7 người con trai đều giỏi và thành đạt làm quan lớn. Cả nhà họ Lữ từng chấp chính 7 triều, cả nhà phú quý là điều vô cùng hiếm xưa nay.
